Commentaar bij E.T. Feteris: 'Een Rationele Reconstructie van het Wegen van Belangen op Basis van Doelen'

Bart Verheij

Het is een bekende gedachte: wettelijke regels worden gemaakt met één of meer doelen. Volgens dit idee kiest de wetgever de formulering van een regel zo dat de regel bij de regeldoelen past. Concreet moeten de rechtsgevolgen die door toepassing van de regel aan een feitelijke situatie verbonden kunnen worden, altijd de doelen van de regel dienen. Toch kan het voorkomen dat het toepassen van een regel - ook al is aan de regelvoorwaarden voldaan - niet in overeenstemming is met de doelen van de regel. Oorzaken voor zo'n situatie zijn bijvoorbeeld nieuwe inzichten over de mate van succes waarin de regel kan bijdragen aan het bereiken van de regeldoelen, veranderende opvattingen over de wijze waarop en mate waarin de regeldoelen nagestreefd moeten worden en conflicten met andere regels met desondanks overeenkomende doelen.

In zulke situaties rijst de vraag of de regel gewoon moet worden toegepast of dat van letterlijke toepassing moet worden afgezien. Het eerste sluit aan bij het ideaal van de rechtszekerheid, het tweede bij dat van redelijkheid en billijkheid. In haar tekst beschrijft Feteris analytische hulpmiddelen om beslissingen van een rechter op basis van regeldoelen te reconstrueren. Speciale aandacht geeft ze aan het afwegen van bij die doelen betrokken belangen. Een reconstructie met behulp van de door Feteris voorgestelde middelen kan gebruikt worden voor kritische reflectie op de beslissing en doet zo dienst als normatief instrument.

Deze benadering is mij sympathiek, alleen al vanwege haar herkenbaarheid. Zowel Feteris als ikzelf hebben eerder verwante analytische hulpmiddelen gepresenteerd, weliswaar vanuit verschillende tradities: Feteris vanuit de pragmadialectische school van Van Eemeren, Grootendorst en anderen, ikzelf vanuit de rechtslogische benadering met mensen als Hage, Prakken en Soeteman.

In dit commentaar zal ik vanuit mijn achtergrond een aantal vragen opwerpen. De eerste vraag betreft de kenbaarheid van regeldoelen.

Manuscript

Reference:
Verheij, B. (2007). Commentaar bij E.T. Feteris: 'Een Rationele Reconstructie van het Wegen van Belangen op Basis van Doelen'. 'Alles Afwegende....' Bijdragen aan het Vijfde Symposium Juridische Argumentatie. Rotterdam 22 Juni 2007. (eds. E.T. Feteris, H. Kloosterhuis, H.J. Plug & J.A. Pontier), pp. 127-129. Nijmegen: Ars Aequi Libri.


Bart Verheij's home page - research - publications