Rijksuniversiteit Groningen
Rugbalk
achtergrondkleur
Reacties op DEZE pagina

 

TCW home

Kunstmatige Intelligentie

Wat is Kunstmatige Intelligentie?

De mens is het meest intelligente dier op aarde. Toch zijn er tegenwoordig steeds meer computerprogramma’s die op bepaalde gebieden bijna even intelligent te zijn als mensen. Denk bijvoorbeeld aan het schaakprogramma dat Kasparov heeft verslagen of aan computerprogramma's die artsen advies geven over de diagnose van een bepaalde ziekte

Bij KI/RuG houden we ons bezig met zowel menselijke als kunstmatige intelligentie. Aan de ene kant wordt gebruik gemaakt van computermodellen om meer kennis te krijgen van hoe de menselijke geest werkt. Aan de andere kant wordt gebruik gemaakt van de kennis die we al hebben over de menselijke geest om intelligente en gebruiksvriendelijke programma's te ontwikkelen.

De menselijke intelligentie wordt traditioneel door de Psychologie bestudeerd. Een belangrijk onderdeel van de menselijke intelligentie is dat mensen de enige dieren zijn die taal gebruiken. Daarom is Taalkunde ook van belang. Om computersystemen en technische toepassingen te ontwikkelen is Informatica, maar ook Natuurkunde nodig. Daarnaast is de Filosofie van belang, omdat daar de wetten van het redeneren worden bestudeerd, nl. in de Logica.

Al deze vakgebieden zijn nodig om menselijke en kunstmatige intelligentie te bestuderen en maken daarom een onderdeel uit van de studie.

Kunstmatige Intelligentie aan de Rijksuniversiteit Groningen is een vijfjarige opleiding. Je begint met de Bachelor Kunstmatige Intelligentie (3 jaar), gevolgd door ofwel een Master Kunstmatige Intelligentie (2 jaar) ofwel een Master Mens-Machine Communicatie (2 jaar). De Ba/KI geeft ook aansluiting op Master programma's elders. Er is geen verkort doctoraalprogramma voor HBO-instromers. Voor meer informatie hierover zie: Hoe kan ik Kunstmatige Intelligentie gaan studeren?

Is Kunstmatige Intelligentie iets voor mij?

Kunstmatige Intelligentie is een veelzijdige, technische studie. Als je bij ons wilt studeren, moet je in ieder geval een duidelijke beta-belangstelling hebben. Het is belangrijk om Wiskunde B in je eindexamenpakket te hebben.

Verder moet je een brede belangstelling hebben. In de studie komen een aantal verschillende vakgebieden aan bod, die allemaal belangrijk zijn om menselijke en kunstmatige intelligentie te bestuderen (zie Wat is Kunstmatige Intelligentie?): Psychologie, Informatica, Natuurkunde, Taalkunde en Filosofie. Je moet het als een uitdaging zien om je in al deze vakgebieden te verdiepen.

Het technische karakter van de studie komt duidelijk naar voren in de vele practica tijdens het tweede en derde jaar. Je moet het leuk vinden om in groepjes samen te werken aan een project. Voorbeelden van zulke projecten zijn het interviewen van een expert en het schrijven van een programma dat de kennis van die expert voor gebruikers toegankelijk maakt, het ontwerpen en bouwen van je eigen robot en het maken van een gebruiksvriendelijke interface voor een computerprogramma gebaseerd op kennis over menselijke cognitie.

Het Bachelor studieprogramma

 Onderstaande lijst met vakken geeft een indruk van de inhoud van het programma Bachelor/KI. Zie ook de studiegids.
  • Kunstmatige Intelligentie
  • Programmeren A
  • Inleiding logica
  • Fysiologie
  • Inleiding functieleer
  • Inleiding taalwetenschap
  • Fysische Methoden
  • Voortgezet programmeren
  • Logisch programmeren
  • Inleiding kennistechnologie
  • Statistiek
  • Psycholinguistiek
  • Natuurlijke-taalverwerking
  • Practicum kennistechnologie
  • Inleiding cognitieve ergonomie
  • Inleiding systemen en signalen
  • Syntaxis en semantiek
  • Practicum cognitieve ergonomie
  • Cognitieve structuren
  • Inleiding autonome systemen
  • Spraakherkenning
  • Neuro-informatica
  • Architecturen voor intelligentie
  • Practicum autonome systemen
  • zelfstandig "Project"

Twee Masters programma's

Als je met goed gevolg het eind van het derde jaar haalt, heb je het Bachelorsdiploma KI (Ba/KI) op zak. Daarna kun je verder gaan met een Masters Kunstmatige Intelligentie (Ma/KI) of een
Masters Mens-machine Communicatie (Ma/MMC).
Er zijn op dit moment vier specialisatierichtingen die - naar het zich nu laat aanzien - als volgt bij deze twee Masters zullen worden ondergebracht in 2004:

  • Autonome systemen
  • Kennistechnologie

  • Cognitieve ergonomie
  • Taal- en spraaktechnologie

De Masters KI zal meer georienteerd zijn op 'AI', modellen van intelligentie, kennistechnologie en autonome systemen (robots). De Masters Mens-Machine Communicatie zal meer zijn georienteerd op cognitieve ergonomie en taal. In beide Masters wordt uitgegaan van een component 'science' en een component 'engineering'. Het ligt aan je eigen interesse welk aspect het grootste gewicht krijgt in je afstudeerproject.

De vier specialisatiethema's spelen behalve in het onderwijs ook een grote rol in het onderzoek. Behalve nuttig voor een toepassingsgebied in het bedrijfsleven is een keuze voor een specialisatie ook een zeer goede basis voor een promotie-onderzoek bij KI/RuG, na de Mastersopleiding.

Wat houden de specialisatierichtingen in?

Autonome Systemen zijn systemen die zelfstandig kunnen functioneren en opdrachten uit kunnen voeren. Denk aan robotjes die op de Maan informatie en monsters verzamelen. In deze specialisatierichting leer je zulke systemen ontwerpen en programmeren. Bij sommige ontwerpen wordt rekening gehouden met hoe we denken dat de mens bepaalde opdrachten uitvoert. Het autonome systeem kan dan voor een deel bestaan uit kunstmatige hersenen, zogenaamde neurale netwerken. Bij andere ontwerpen wordt gebruik gemaakt van slimme technieken uit de Informatica en de Logica.

Kennistechologie houdt zich bezig met het ontwerpen van computerprogramma's die met kennis omgaan. Kennis is macht, wordt wel gezegd. Het doel van kennistechnologie is om kennis voor meer mensen beschikbaar te maken door middel van kennissystemen. Dit zijn computerprogramma's die de kennis van exerts, zoals medische specialisten of hypotheekadviseurs, zodanig opgeslagen hebben dat het systeem er zelf mee kan redeneren. Iedereen kan het systeem dan om advies raadplegen. In deze specialisatie wordt veel gebruik gemaakt van technieken uit de Logica, want die houdt zich bezig met redeneren.

Cognitieve Ergonomie houdt zich bezig met het ontwerpen van gebruiksvriendelijke systemen. Alles wat bedoeld is om gebruikt te worden moet rekening houden met wat mensen wel en niet kunnen: het oor op je kopje moet niet zo klein zijn dat je vinger er niet door past. Dat geldt ook voor computerprogramma’s: die moeten zo ontworpen zijn dat ze makkelijk te gebruiken zijn. Om te weten wat mensen wel en niet gemakkelijk vinden wordt veel gebruik gemaakt van onderzoek uit de Psychologie. Bovendien moet het gebruiksvriendelijke systeem geprogrammeerd worden, hierbij speelt de Informatica een belangrijke rol.

Taal- en Spraaktechnologie heeft als doel het ontwerpen van systemen die in gewone taal met ons kunnen communiceren. Hoe vaak ergeren mensen zich immers niet aan het feit dat ze hele specifieke commando's moeten onthouden om de computer zover te krijgen dat het doet wat ze willen? Een computer die gesproken Nederlands begrijpt zou dan een hele uitkomst zijn. Je kunt ook denken aan programma's die gesproken taal omzetten in geschreven taal of die geschreven tekst kunnen vertalen van Nederlands naar Engels. Natuurlijk speelt Taalkunde hierbij een belangrijke rol, maar voor spraakherkenning wordt ook veel gebruik gemaakt van Natuurkunde.

Wat kun je later worden met deze opleiding?

Wat je kunt worden met een opleiding Kunstmatige Intelligentie hangt af van welke specialisatierichting je kiest. Voor een beschrijving van de specialisatierichtingen zie Het studieprogramma

Als je Autonome Systemen hebt gedaan, kun je onderzoek gaan doen naar robots, of werken bij bedrijven die zich bezighouden met het ontwikkelen hiervan.

Als je Cognitieve Ergonomie hebt gedaan, kun je aan de slag met bedrijven die software ontwikkelen en die het belangrijk vinden dat hun producten makkelijk te gebruiken zijn.

Als je Kennistechnologie hebt gedaan, kun je gaan werken bij bedrijven die zijn gespecialiseerd op kennissystemen, waar je je bezighoudt met het interviewen van experts en het implementeren van hun kennis in een computersysteem.

Als je Taal- en Spraaktechnologie hebt gedaan, kun je gaan werken bij bedrijven die dit soort systemen ontwerpen, bijv. bij KPN.

Het beste beeld van wat je kan worden met deze opleiding krijg je echter uit de praktijk. Daarom laten we hier vier afgestudeerde KI-ers aan het woord.

Paul Vogt werkt bij het Artificial Intelligence Laboratorium van de Vrije Universiteit Brussel. Hij ontwerpt robots, die bestaan uit kleine Lego-wagentjes met sensoren zodat ze kunnen waarnemen, en middelen om te communiceren.

"Mijn taak in dit onderzoek is om te kijken of ook robots zelfstandig een taal kunnen leren volgens de theorie van Luc Steels. Eerste experimenten hebben reeds hoopvolle resultaten opgeleverd dat de robots inderdaad een gemeenschappelijke woordenschat kunnen ontwikkelen. Er is echter nog veel werk te doen!"

 

Erik van der Neut werkt bij Pure Speech in Boston, een spraakherkennings softwarebedrijf, als Human Factors Engineer, de engelse term voor cognitief ergonoom. Hij ontwerpt de interfaces van programma's die spraak herkennen.

"Voor mijn functie bij Pure Speech was het de rijke combinatie van kennis (vooral uit de vakken Cognitieve Ergonomie, en de verschillende taalvakken als Syntaxis en Semantiek, maar ook algemene cognitief psychologische vakken) die mij geschikt maakte voor de functie van Human Factors Engineer."

 

Erwin Drenth werkt bij KPN Research als onderzoeker. Hij is betrokken bij verschillende projecten, maar vooral op het gebied van de spraakverwerking. Een van de projecten is het VoiceDialling project: bellen door het uitspreken van een naam.

" Mijn ervaring bij Philips Research in Aken, waar ik mijn afstudeeronderzoek heb gedaan op het gebied van automatische treininformatiesystemen, was van grote waarde voor mijn nieuwe baan."

 

Marco Bikker werkt bij Vijfhart Automatisering als programmeur en docent. Hij schrijft de cursussen die door dit bedrijf gegeven worden.

"Hoewel dit niet een specifiek KI-gebied is, komt de kennis die je bij KI, boven bijv. Informatica, opdoet wel goed van pas. Je kijkt gewoon anders tegen bepaalde problemen aan. Bij het schrijven van de cursus is het bijv. belangrijk dat je niet alleen kijkt naar de software die in de cursus behandeld wordt, maar vooral naar hoe de cursist hier straks tegenover staat."

 

Hoe kan ik meer te weten komen over KI/RuG?

De Rijksuniversiteit Groningen organiseert een aantal voorlichtingsevenementen waar je meer te weten kunt komen over KI/RuG.

 

De Centrale Voorlichtingsdag

Kunstmatige Intelligentie heeft een stand waarop een aantal programma's gedemonstreerd wordt en informatie gegeven worden. Op beide dagen wordt er bovendien een half uur algemene voorlichting gegeven.

 

De Open Dag op Locatie .

Er wordt een algemene introductie gegeven, en twee proefcolleges. Verder worden er programma's gedemonstreerd en kun je docenten en studenten Kunstmatige Intelligentie ontmoeten.

 

Een Dag Student

In tegenstelling tot wat de titel suggereert, loop je bij deze gelegenheid niet 1 maar 2 dagen mee met studenten Kunstmatige Intelligentie. Je krijgt overdag colleges en practica en gaat 's avonds met de studenten stappen. Overnachting is bij studenten thuis. Dit is een hele gezellige en goeie gelegenheid om nader kennis te maken met 'KI/RuG'.

 

Behalve de voorlichtingsdagen is er ook schriftelijk voorlichtingsmateriaal. Je kunt de voorlichtingsbrochure en de studiegids aanvragen bij het secretariaat:

Telefoon 050 - 363 65 77, email: secr@ai.rug.nl

Hoe kan ik Kunstmatige Intelligentie aan de RuG gaan studeren?

Heb je specifieke vragen over de studie, dan kun je contact opnemen met de studieadviseur:

Mevr. drs. P. van Dam - 050 - 363 64 04, email: P.van.Dam@ai.rug.nl