ITeR-project 01437112
Automatische argumentatieassistentie voor juristen*
Tussentijds verslag 1997/1998
Bart Verheij
23 februari 1999
Doel- en probleemstelling
Op 1 januari 1997 is het driejarige ITeR-project 01437112, getiteld
'Rechtsregels in kennissystemen: redeneren met uitzonderingen, conflicten
en toepasselijkheid' van start gegaan. De onderzoeksvragen in het project
zijn:
-
In hoeverre sluiten de theoretisch ontwikkelde nieuwe technieken voor het
omgaan met specifiek juridische redeneerpatronen, gebaseerd op regels met
uitzonderingen, conflicterende regels en toepasselijkheidsvraagstukken,
aan bij de juridische praktijk? Welke aanpassingen zijn nodig?
-
In hoeverre zijn de nieuwe technieken bruikbaar voor het ontwikkelen van
een juridisch kennissysteem gebaseerd op een concreet domein ? Welke compromissen
blijken onontkoombaar, met name op het terrein van de kennisrepresentatie?
-
Hoe verhoudt zo'n kennissysteem zich tot bestaande kennissystemen?
Wetenschappelijke voortgang en resultaten
Tussen logica en recht is er een natuurlijke verbondenheid: zowel in
de logica als in het recht spelen de formele aspecten van argumentatie
een belangrijke rol. In de logica staan die formele aspecten centraal als
onderwerp van onderzoek; in het recht zijn ze een middel
om algemene doelen, zoals rechtszekerheid en begrenzing van staatsmacht,
te dienen. Desondanks is de klassieke logica ontegenzeglijk van beperkte
praktische relevantie voor het recht.
Recent, met name sinds het verschijnen van Prakken's proefschrift 'Logal
tools for modelling legal argument' in 1993, zijn de theoretische inzichten
in juridische argumentatie fors verdiept. Het is geen overdrijving te stellen
dat de rechtslogica een nieuw gezicht heeft gekregen. Het slechten van
de aloude logische taboes van inconsistentie en weerlegbaarheid (niet-monotonie)
heeft geleid tot geheel nieuwe logische analyses van alledaagse juridische
argumentatiepatronen, zoals die gebaseerd op regels met uitzonderingen,
conflicterende regels en toepasselijkheid.
De hoofddoelstelling van het project is om te laten zien dat de nieuwe
theoretische inzichten in juridische redeneerpatronen ook daadwerkelijk
aansluiten bij de juridische praktijk. Langs twee wegen wordt de aansluiting
met de juridische praktijk gezocht.
Ten eerste wordt een concreet juridisch leerstuk, de onrechtmatige daad,
bekeken door de bril van de moderne argumentatietheorieën. In diverse
publicaties is getoond dat de nieuwe theoretische inzichten geenszins in
de lucht hangen. De praktijk van het leerstuk bevat veel aanknopingspunten
voor de nieuwe theorieën (publicatie [4]).
Casusposities die bekende
arresten (over rechtsinbreuk en gevaarzetting) volgen, kunnen op zinvolle
manier logisch worden geanalyseerd (rapport [1]).
In een op een juridisch
publiek toegesneden artikel (publicatie [5]) is laten
zien dat de moderne
rechtslogica dichter bij de juridische praktijk is komen te staan en van
praktische betekenis kan zijn voor het recht.
Ten tweede wordt gewerkt aan experimentele informatietechnologische
toepassingen. Gekozen is voor de ontwikkeling van assistentiesystemen voor
juridische argumentatie (zie bijvoorbeeld publicatie [6]
en [7]). Inhoudelijk
betekent dit een lichte verschuiving: in de oorspronkelijke aanvraag wordt
gesproken van juridische kennissystemen. Zulke systemen moeten onderscheiden
worden van argumentatieassistentiesystemen. Kennissystemen redeneren zelf
met behulp van de informatie die in hun kennisbestanden is opgenomen, terwijl
assistentiesystemen een bescheidener, ondersteunende taak hebben. De verschuiving
sluit aan bij een ontwikkeling in het voor het project relevante onderzoeksgebied.
Er zijn inmiddels drie prototypes ontwikkeld
(software [1-3]).
De wetenschappelijke voortgang van het project verloopt heel bevredigend,
zoals uit de publicaties en overige output blijkt.
Publicaties en overige output
-
Verheij, B. (1997). Logical tools for legal argument: a practical assessment
in the domain of tort. Presentation at The Sixth International Conference
on Artificial Intelligence and Law (ICAIL '97). Melbourne, 3 juli 1997.
-
Verheij, B. (1997). Juridische informatiesystemen: the next generation.
ITeR Congres '97. Den Haag, 6 november 1997.
-
Verheij, B. (1997). States of affairs, events, and rules: an abstract model
of the law. Presentation at the Tenth International Conference on Legal
Knowledge-Based Systems (JURIX '97). Amsterdam, 12 december 1997.
-
Verheij, B. (1998). Opportunities of computer-mediated legal argument in
education. Presentation at the BILETA-conference. March 27/28, 1998.
Dublin, Ireland.
-
Lodder, A.R. (1998). Computer-mediated legal argument : the verbal vs.
the visual approach. Presentation at the 2nd French-American
Conference on Artificial Intelligence and Law. June 11/12, 1998. Nice,
France.
-
Verheij, B. (1998). Argument mediation for lawyers: the presentation of
arguments. Presentation at the The Fourth International Conference on
Argumentation. June 16/19, 1998. Amsterdam.
-
Verheij, Bart (1998). Argue! - an implemented system for computer-mediated
defeasible argumentation. Presentation at the Tenth Netherlands/Belgium
Conference on Artificial Intelligence (NAIC '98). Novermber
18/19, 1998, Amsterdam.
-
Verheij, B. (1998). ArguMed - a template-based argument mediation system
for lawyers. Presentation at the Eleventh International Conference on
Legal Knowledge-Based Systems (JURIX '98). December 8/9, 1998. Amsterdam.
-
Wetenschappelijke publicaties
-
Hage, J.C. (1997). Reasoning with Rules. An Essay on Legal Reasoning
and Its Underlying Logic. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht.
-
Hage, J.C., and Verheij, B. (1997). The law as a dynamic interconnected
system of states of affairs. Manuscript accepted for publication in International
Journal of Human-Computer Studies.
-
Verheij, B., and Hage, J.C. (1997). States of affairs, events, and rules:
an abstract model of the law. Legal Knowledge Based Systems. JURIX '97.
Abridged version of Hage and Verheij (1997).
-
Verheij, B., Hage, J.C., and Lodder, A.R. (1997). Logical tools for legal
argument: a practical assessment in the domain of tort. The Sixth International
Conference on Artificial Intelligence and Law. Proceedings of the Conference,
pp. 243-249. ACM, New York (New York).
-
Verheij, B., Hage, J.C., en Maanen, G. van (1998). De logica van de onrechtmatige
daad. Geaccepteerd voor publicatie in het Nederlands Tijdschrift voor
Burgerlijk Recht.
-
Verheij, B. (1998). ArguMed - A Template-Based Argument Mediation System
for Lawyers. Legal Knowledge Based Systems. JURIX: The Eleventh Conference
(eds. J.C. Hage, T.J.M. Bench-Capon, A.W. Koers, C.N.J. de Vey Mestdagh
and C.A.F.M. Grütters), pp. 113-130. Gerard Noodt Instituut, Nijmegen.
-
Verheij, B. (1998). Argue! - an implemented system for computer-mediated
defeasible argumentation. NAIC '98. Proceedings of the Tenth Netherlands/Belgium
Conference on Artificial Intelligence (eds. Han La Poutré and
Jaap van den Herik), pp. 57-66. CWI, Amsterdam
-
Verheij, B. (1998). Argument mediation for lawyers: the presentation of
arguments. The Fourth International Conference on Argumentation,
June 16-19, 1998. Amsterdam.
-
Verheij, B., and Lodder, A.R. (1998). Computer-mediated legal argument
: the verbal vs. the visual approach. Proceedings of the 2nd
French-American Conference on Artificial Intelligence and Law – June 11-12.
Nice, France.
-
Lodder, A.R., and Verheij, B. (1998). Opportunities of computer-mediated
legal argument in education. Proceedings of the BILETA-conference –
March 27-28. Dublin, Ireland.
-
Hage, J.C., and Verheij, B. (1998). The law as a dynamic interconnected
system of states of affairs. Accepted for publication in International
Journal of Human-Computer Studies.
-
Verheij, B., Hage, J.C., and Herik, H.J. van den (1998). An integrated
view on rules and principles. Artificial Intelligence and Law, Vol.
6, No. 1, pp. 3-26.
-
Hage, J.C. (1998). Dialectical Models in Artificial Intelligence and Law.
Accepted for publication in Artificial Intelligence and Law.
-
Verheij, B. (1997).
Bespreking proefschrift Kees de Vey Mestdagh.
Juridische kennissystemen. Rekentuig of rekenmeester?
NVKI Nieuwsbrief, Vol. 14, No. 6, pp. 167-173.
-
Verheij, B. (1998). Logical Tools for Modelling Legal Argument. A Study
of Defeasible Reasoning in Law door Henry Prakken (boekbespreking). NVKI
Nieuwsbrief, Vol. 15, No. 2, pp. 54-60.
-
Verheij, B. (1998). Formalism and interpretation in the logic of law. Book
review of Logical Tools for Modelling Legal Argument. A Study of Defeasible
Reasoning in Law, by Henry Prakken. Accepted for publication in Artificial
Intelligence and Law.
-
Verheij, B. (1998). Automatisch categoriseren van tekst en mogelijke toepassingen
in de rechtsinformatica. Bespreking van lezing door Marie-Francine Moens.
NVKI Nieuwsbrief, Vol. 15, No. 2, pp. 51-52.
-
Verheij, B. (1998). Oplossing van casusposities over onrechtmatige daad
met logische hulpmiddelen.
-
Verheij, Bart (1997/1998). Argue! Een experimenteel systeem voor
automatische argumentatieassistentie.
-
Verheij, Bart (1998). ArguMed 1.0. Een experimenteel systeem voor
automatische argumentatieassistentie.
-
Verheij, Bart (1998). ArguMed 2.0. Een experimenteel systeem voor
automatische argumentatieassistentie.
Namen projectleider en uitvoerder
naam, titel(s) |
discipline |
ten laste van |
uren/week |
Dr.mr. J.C. Hage |
Rechtsinformatica |
UM |
6 |
Prof.mr. G.E. van Maanen |
Privaatrecht |
UM |
0.5 |
Mr. A.R. Lodder |
Rechtsinformatica |
UM/VU |
2 |
Dr. H.B. Verheij |
Rechtsinformatica |
ITeR |
voltijds |
Jaap Hage is projectleider. Bart Verheij is de projectuitvoerder.
Sinds september 1998 is Arno Lodder niet meer werkzaam aan de Universiteit
Maastricht, maar aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Hij is op 5 juni
1998 gepromoveerd.
Duur van het project
1 januari 1997 - 31 december 1999
* De oorspronkelijke titel van ITeR-project 01437112 is
'Rechtsregels in kennissystemen: redeneren met uitzonderingen,
conflicten en toepasselijkheid'.
|